Müzmin Bütünleme Dersimiz: Tarih

Tarih, sosyal bilimler arasında, benim için çok özel bir konuma sahip olan bir bilim dalı. Yıllarca, her Türkiye'li genç gibi, Türk Milli Eğitim sisteminin cenderesinde kalmış bir insan olarak, ortaöğrenimim sona erdiğinde, "tarihle bir daha işim olmaz" demem beklenirdi herhalde. Ancak, tersine; bu eğitim sisteminin ezberci, dünya tarihinden koparılmış ve yanlı resmi tarih kalıplarının, üzerimde, tarihe büyük bir merakla ve hevesle yönelmek gibi kışkırtıcı bir yan etkisi oldu. Maalesef, bu cendere, her bünye üzerinde aynı etkiyi yaratmıyor. Nitekim, tarih, 21. yüzyıl Türkiye toplumunun en sorunlu olduğu alanlardan biri olarak karşımıza çıkıyor.

Kalabalık ve genç bir nüfusa sahip bir ülkede yaşıyoruz, ama aynı zamanda bir kitabın herhangi bir baskısının 1000 adetle sınırlı olduğu, keza, en çok satılan gazetenin, zorlama promosyonlarla bile, 1 milyonluk bir tiraja erişemediği bir ülke burası. Hatta, hala okuma-yazma kursları düzenleyerek, buradan mezun olan yaşlı başlı insanlarla övünmekten geri durmayan bir ülkeden sözediyoruz. Hal böyleyken, tarih gibi ciddi bir okuma ve okunanları yorumlayarak bir senteze ulaşma gayreti isteyen bilim dallarına, Türkiye insanının yüz vermesi pek mümkün olmuyor.

Tarih, sonu olmayan ve her zaman bir parçası olduğumuz, kesintisizce yaşadığımız bir süreç. Dolayısıyla, bu sürecin şimdiki zamana denk düşen kesitini daha iyi anlayabilmemizin ve bilinçli bir toplum olabilmenin yolu, geçmişle sık sık yüzleşmemizden ve yaşananlardan ders çıkarmamızdan geçer, ki geleceğimizi akılcı bir eksende şekillendirebilelim. Maalesef, okuma faaliyetinin bizatihi kendisine bile mesafeli durmasının doğal bir sonucu olarak bu toplum, böylesi bir tarih perspektifinden epey uzakta gözüküyor. İş bununla da kalmıyor; Türkiye insanı, kültürel alandaki bu donanımsız halinin hiç de farkında olmadığı gibi, bu farkındalık meselesini de kendine dert etmediğini, neredeyse önüne çıkan her fırsatta, adeta bağıra çağıra gösteriyor. Gündeme gelen her konuda, fazla bir birikim sahibi olmadığı halde, bu yetersizliğini gidermeye dönük en ufak bir gayret içine girmeden, en azından, o konuya dair fikir yürütmek için gereken düşünsel altyapıyı oluşturacak, emekleme kabilinden bir tarihsel ön okumaya dahi gerek duymadan, rahatlıkla konuşmaya, tartışmaya girebilecek kadar da özgüvenli(!) Türkiye insanı. Özgüven anlamındaki bu doz aşımını, ancak cahil cesaretiyle açıklayabiliriz herhalde. Çünkü, okumuş bir yetişkin insan, bilmediği bir konuda konuşması istendiğinde, kibarca "bilmiyorum, bir yorum yapamayacağım" der ve susar.

Tarih konusunda ne biliyoruz? Mesela, 1919'da Anadolu'daki direniş hareketini örgütleyen İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin (İTC), harekete önderlik etmek üzere, ilk olarak eski başkomutan ve sadrazam Ahmet İzzet (Furgaç) Paşa'ya başvurduğunu, anlaşma sağlanamayınca Mustafa Kemal'e (Atatürk) yöneldiğini biliyor muyuz? Mustafa Kemal'in (Atatürk), İTC içindeki Cemal Paşa hizbinden olduğundan, bu nedenle 1. Dünya Savaşı sırasında iktidarı elinde tutan Enver ve Talat Paşa'nın, onu iktidardan uzak tuttuğundan ve yine bu nedenle, savaş dönemi siyasetlerine bulaşmadığı için, 1919 konjonktüründe, İTC gözünde alternatif bir lider seçeneği haline geldiğinden kaçımızın haberi var? Ya da istibdatçı sıfatını başına eklemeden duramadığımız II. Abdülhamit'in, bugün ülke çapında 9 bin küsür km uzunluğa ancak varan demiryolu hattının, önemli bir kısmını bundan yaklaşık 150 yıl önce döşettiğini ve daha fazlası için uğraştığını, ama ciddi mali problemler yüzünden devamını getiremediğini kaçımız biliyoruz? Veya bizim Deli Petro diye dalga geçtiğimiz hükümdarın, dünyada Büyük Petro diye anılması hiç manidar gelmiyor mu size?

Tarihi anlamadan, layığıyla öğrenmeden söylediklerimiz, yaptıklarımız sadece kendimizi gülünç duruma düşürüyor. Bugünlerde üzülerek görüyoruz ki; Ermeni sorunu, Kürt sorunu gibi konularda, alelacele, sağdan soldan işittiğimiz şablonlara dayalı görüşler beyan ederken, haddimizi aştığımızın farkında bile değiliz. Yazar Orhan Pamuk'un sarfettiği birkaç cümleye bile tahammül edemiyoruz, ülkece, derhal onu yargılama ve infaz etme hakkını kendimizde buluyoruz. Bu konulara sağduyulu ve eleştirel bir gözle bakamıyoruz ve yine farkında olmadan kendi kendimizi köşeye sıkıştırıyoruz. Tarih, Türkiye insanı için, pek aşina olmadığı bir cangıldan farksız aslında. Türkiye, hazırlanmadan sık sık girmek durumunda kaldığı bu cangılda yolunu bulmaya çalışmanın tedirginliğini ve gerginliğini yaşıyor, bu nedenle, karşısına çıkan her şey, onda yabancı bir tehdit algısı yaratıyor, karşılaşılan o yabancı şeye atfedilen bilinmezlik, Türkiye insanının korkularını körükleyerek bir öfke patlamasını yaşamasının önünü açıyor. Dolayısıyla, farklı tarihsel görüşlere, bırakın hoşgörü göstermeyi, ilkel güdülerden beslenen, şiddete dayalı tepkiler veriyoruz. Türkiye insanı, tarihle ve kendisiyle barışmak zorunda, bunu başarmadan sağlıklı ve güçlü bir toplum olmayı beklememiz, sadece bir hayal.

Foto: Rus Çarı Büyük Petro. (BlinkBits web sitesinden alınmıştır)